Akneye Sebep Olan Faktörler
Akne; aşırı sebum üretimi, tıkanmış gözenekler, bakteri ve iltihaplanma gibi faktörlerin bir kombinasyonu nedeniyle gelişmektedir. Ergenlik dönemi veya hormonal değişiklikler, sebum (yağ bezleri tarafından salgılanan cilt sıvısı) üretimini etkilediği için akne üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.
- Steroidler ve lityum içeren bazı ilaçlar,
- Saç ürünleri,
- Makyaj malzemeleri ve cildimize sürdüğümüz diğer ürünler,
- Genetik faktörler,
- Sigara kullanımı,
- Stres,
- Şeker, Süt ve Glisemik İndeksi yüksek besinler sivilceye neden olan veya katkıda bulunanlar arasındadır.
Akne Oluşum Mekanizması
Akne patogenezi dört faktöre bağlıdır :
- Aşırı sebum üretimi
- Cutibacterium acnesbakterilerinin hiperproliferasyonu
- Pilosebasöz foliküllerin hiperkeratinizasyonu
- İnflamatuar mekanizmalar
Aşırı sebum üretimi, androjen hormonlarının ve IGF-1 aktivitesinin artışı nedeniyle oluşur. Aknede oluşurken; mTORC1, yağ bezi hiperproliferasyonuna, lipid sentezine ve keratinositlerin hiperplazisine aracılık eder. Süt proteinlerinde yaygın olan lösin amino asidi de mTORC1’i aktive eder. İnsülin benzeri büyüme faktörü-1 ise androjen seviyelerini de artırarak, endojen IGF-1 seviyelerini artırır. Böylece sebum üretimini artıran bir döngü oluşur. Hiperinsülinemi, dolaşımdaki IGF-1 ve insülin büyüme faktörü bağlayıcı protein-3 düzeylerini arttırarak, keratinosit hiperplazisini ve apoptozu doğrudan etkiler. Büyüme hormonları ve inflamatuar aracılar da akne gelişimi ile ilişkilidir.
Akne Hangi Besinlerle İlişkilidir?
Bazı besinler vücutta iltihaplanmaya sebep olabilir ve akneyi tetikleyen hormonları etkileyebilir. Örneğin; süt ve şeker içeriği yüksek besinler, cildi etkileyebilecek hormonları değiştirerek insülin seviyelerinde artışa neden olabilir. Spesifik olarak, bazı besin öğelerince zengin besinler aknesiz bir cilt için elzemdir.
- Kompleks karbonhidratlar,
- Çinko,
- A ve E vitaminleri,
- Omega-3 yağ asitleri,
- Antioksidanlar
Akne ile Süt ve Süt Ürünleri İlişkisi
Bazı araştırmalar süt ve peynir altı suyu proteini ile sivilceyi ilişkilendirmiştir. Clinical Nutrition Open Science dergisinde 2018’de yayımlanan makaleye göre; tam yağlı süt, az yağlı ve yağsız olarak her türlü süt tüketimi ile akne oluşumu arasında pozitif bir ilişki bulunmaktadır. Sütün insülinotropik etkilerinden sorumlu peynir altı suyu proteinleri, akne gelişimine gerçek yağ veya süt içeriğinden daha fazla katkıda bulunabilir. Aksine, yoğurt ve peynir ile akne gelişimi arasında önemli bir ilişki gözlenmemiştir.
Akne ile Glisemik İndeks İlişkisi
Bazı yiyecekler kan şekerinizi diğerlerinden daha hızlı yükseltir. Bu da insülin hormonun daha fazla salgılanmasına neden olur. Kanda aşırı insülin olması, yağ bezlerinin daha fazla yağ üretmesine neden olarak akne riskini artırabilir. Akneli hastalarda çeşitli besinlerin glisemik indeksinin ve glisemik yükünün önemini değerlendiren çeşitli çalışmalar; düşük glisemik indekse sahip besinler tüketen akneli bireylerin, yüksek glisemik indeksli besinleri tüketen akneli bireylere kıyasla akne lezyonlarının azaldığını belirtilmiştir.
Akne ve Yağ Asitleri İlişkisi
Akneli bireylerde omega-3 yağ asidi ve alfa linoleik asit tüketiminin etkilerini inceleyen çalışmalar; akneli bireylerin balık ve sağlıklı yağlardan oluşan diyetlerden fayda sağladığını, böylece omega-3 ve omega-6 yağ asidi alımını artırdığını göstermiştir. Omega-3 yağ asitlerinin IGF-1’i düşürdüğü gösterilmiştir, bu da sebum üretimi ve foliküler tıkanma ile ilişkilendirilmiştir. Omega-3 yağ asitleri ayrıca inflamasyonu tetikleyen lökotrien B4 sentezini de inhibe ederek iltihaplı akne lezyonlarını azaltır. Bazı çalışmalar, düşük balık tüketimi ile artan akne şiddeti arasında bir ilişki olduğunu göstermiştir. Artmış trans yağ ve doymuş yağ tüketimi, artmış akne şiddeti ile ilişkilendirilmiştir.
Akne ve Bağırsak Mikrobiyomu
Son yıllarda mikrobiyom, insan sağlığı ve hastalıkları yelpazesinde bir ilgi alanı haline geldi. C. acnes’in sivilcede oynadığı rol göz önüne alındığında; mikrobiyotanın dengesi, akne patogenezinde ve tedavisinde önemli rol oynamaktadır. Hem akne hem de intestinal disbiyozda, P maddesinin ekspresyonunda artış ve P maddesi içeren sinirlerin yukarı regülasyonu gözlemlenmiştir. Madde P, akne patogenezinde rol oynayan interlökin-6 ve tümör nekroz faktörü-α gibi proinflamatuar aracılarda artışı tetikleyebilir.
Aknede Tüketilmemesi Gereken Besinler
- İnek Sütü
- Çikolata, tatlılar, paketli gıdalar gibi şeker içeriği yüksek besinler
- Kızartılmış Besinler
- Aşırı Yağlı Besinler
- Sosis, salam, sucuk gibi işlenmiş besinler
Aknede Tüketilmesi Gereken Besinler
- A vitamini içeren havuç ve yeşil yapraklı sebzeler
- E vitamini içeren bitkisel yağlar
- Çinko içeren deniz ürünleri, kuruyemişler
- Antioksidan kapasitesi yüksek renkli meyve ve sebzeler tüketilmelidir. Bunlara ek olarak omega-3 takviye edilebilir, probiyotiklerden yararlanılabilir. Bol su tüketimi akne tedavisi için elzemdir.
